Berichten

Geplaatst op

Jazz als levensgevoel

Bij het einde van ‘Jazzism’

Jazz trok mij aanvankelijk aan door de sfeer die opsteeg uit oude jazzfoto’s met coole poses, glimmende instrumenten en opkringelende sigarettenrook. Al die prachtige zwart-witte hoezen van Blue Note. Maar ook de romantiek van donkere jazzcafés vol in het zwart geklede bezoekers sprak tot mijn verbeelding, plekken die werden gefrequenteerd door bewonderde dichters van de Beweging van Vijftig. Daarbij kwamen de levendige verhalen waarin jazzartiesten als romanpersonages optraden, onmaatschappelijk en vol vrijheidsdrang, verhalen over drugs, drank, louche hotels.

Ik begon naar de muziek te luisteren. Miles Davis, Chet Baker, Herbie Hancock en Wayne Shorter waren geweldig. Mijn voorkeur ging vooral uit naar de fusion van de jaren zeventig, waarin de vrijheid van jazz vermengd was met de structuur van pop, rock of funk. Genres waarmee ik was opgegroeid en die mijn muzikale smaak hadden gevormd. Bebop werkte met zijn razende en knerpende solo’s vaak op mijn zenuwen. Swing klonk mij weer te bezadigd. En er was nog zoveel meer.

Lees verder “Jazz als levensgevoel”
Geplaatst op

Tabee boekhandel

Waarom kom je graag in een boekhandel? Voor het aanbod natuurlijk, maar ook vanwege de sfeer, de ontmoeting met gelijkgestemden, de boekhandelaar met wie je je liefde voor literatuur deelt. Zulke boekhandels vind je steeds minder. Kleine boekwinkels zijn door de ontlezing en hoge huren voor een groot deel verdwenen, de boekverkopers met wie je graag een woord over literatuur wisselde met pensioen.
Ik zocht daarom vaak mijn toevlucht tot boekhandel Scheltema in Amsterdam. Misschien een onpersoonlijk warenhuis, maar wel een kwalitatief goede boekhandel. Er liep nog een enkeling rond die jouw liefde voor het goede boek deelde.

Intellectuele uitstraling
Meteen als je de winkel binnenkwam, stuitte je op tafels vol kwaliteitsliteratuur, van romans tot biografieën. Alles lag er. Je kon ze allemaal inzien, vergelijken, je laten verrassen door een nieuwe uitgave, zoals dat hoort in een boekhandel. De poëzie, het ondergeschoven kind van de literatuur, was redelijk voorin de winkel te vinden en mooi uitgestald. De winkel had een intellectuele uitstraling.
Dat is helaas veranderd.
Ik was er al een beetje bang voor toen ik las dat Atheneum de winkel had overgenomen. Wat moest een bedrijf met twéé goede boekwinkels, en ook nog op korte afstand van elkaar?
Het vernieuwde Scheltema lijkt bedoeld voor een ander, breder publiek.

Lees verder “Tabee boekhandel”
Geplaatst op

De geur van het paradijs

Over Paul Gauguins ‘Noa Noa’

De zintuiglijke, impressionistische film At eternity’s gate (2018) van Julian Schnabel over de laatste maanden van Vincent van Gogh bracht mij Gauguins Noa Noa in herinnering. Dit betreft diens verslag van zijn tweejarig verblijf op Tahiti, waar hij zijn eerste beroemde schilderijen maakte. De titel is Tahitiaans voor ‘heerlijke geur’, die het eiland met zijn onbedorven natuur en manier van leven bij de schilder opriep.
Na het zien van de mooie documentaireserie van Jeroen Krabbé had ik mij al voorgenomen het boek te lezen. Ik kocht een uitgave van Bijleveld uit 2017 bij een antiquariaat. Deze is gebaseerd op het originele manuscript en bevat de tien houtsneden die Gauguin ervoor maakte. De geschiedenis rond het manuscript, die evenzeer tot de verbeelding spreekt, wordt in de inleiding breed uiteengezet.

Promotie
Gauguin bedoelde de tekst als begeleiding en promotie van zijn Tahitiaanse schilderijen die vanaf 1893 in de Parijse Galerie Durand-Ruel tentoongesteld zouden worden. Anders zou het ‘geciviliseerde publiek’ zijn ‘ongeciviliseerde werk’ niet begrijpen, en zouden ze niet verkocht worden. De tekst was bij de opening van de tentoonstelling bij lange na niet gereed. Aan de tien houtsneden was Gauguin nog niet eens begonnen.
Gauguin had Tahiti vooraf sterk geïdealiseerd. Een heel wat minder romantische, praktische reden was dat hij hoopte er als berooid kunstenaar op een goedkope manier te kunnen leven. Van het idealistische beeld dat hij van de Franse kolonie had bleef in de hoofdstad Papeete niets heel: ‘Dit was Europa, het Europa waarvan ik had gedacht mij los te snijden! – En het was Europa nog verergerd door het koloniale snobisme en de na-aperij, bespottelijk tot in het karikaturale, van onze zeden en gewoonten, onze modes, onze ondeugden en onze beschaafde belachelijkheden.’ Na drie maanden trok hij daarom het binnenland in.
45 kilometer verderop vond hij in de jungle alsnog zijn paradijs.

Lees verder “De geur van het paradijs”
Geplaatst op

De Stem des Volks

Op zich juich ik toe dat een Kamervoorzitter een zitting inleidt met een gedicht. Bij Martin Bosma voelde dit ongemakkelijk. Zijn PVV wil flink bezuinigen op kunst en cultuur. Ook staat de partij bekend om haar hardheid en onverdraagzaamheid, eigenschappen die haaks staan op wat poëzie doorgaans wil uitdragen. Het leek daarom meer op pesterij, op het pakken van de elite, wat deze rancuneuze volkspartij graag doet. Poëzie kan immers beschouwd worden als een elitaire aangelegenheid: je hebt er scholing en ontwikkeling voor nodig en enige intelligentie. Overigens kun je met wil en volharding veel bereiken. Als pesterij Bosma’s opzet was is hij erin geslaagd.

Boegbeeld van de linkse elite, cabaretier Freek de Jonge, startte in dagblad Trouw een schrijfactie, De Stem des Volks, om de Kamervoorzitter aan democratische waarden en het wezen van poëzie te herinneren. Er kwam veel respons: de Kamervoorzitter krijgt uiteindelijk zo’n negenhonderd gedichten om zijn oren. Of hij er wat van opsteekt? Ik hoop het, maar PVV’ers hebben harde koppen. Hoe dan ook is het goed een tegenstem te laten horen, zeker in deze sombere politieke tijden waarin de onderbuik regeert. Hieronder mijn twee bijdragen.

Lees verder “De Stem des Volks”
Geplaatst op

Adelaar

Bij de restauratie van de beelden van het Paleis op de Dam

Voor even is hij neergestreken
maar voor een paar weken
en spreekt je aan, nog wat beduusd
en duidelijk niet uitgerust

nahuiverend van de gesels
van najaarsstormen en zilte regens
over het paleiselijk dak
in zijn geoxideerd verenpak

het loon van eeuwen trouwe dienst
hij die nooit zijn post verliet
zijn blik staat licht verwijtend
nu hij je aan kan kijken

Lees verder “Adelaar”
Geplaatst op

De waarde van de verbeelding

Bij het overlijden van Tonke Dragt (1930 – 2024)

Over het belang van lezen zijn al veel vervelende stukken geschreven. Toch is het allemaal waar. Omdat ik veel las wist ik op school al hoe je woorden spelde en kon ik goede opstellen schrijven. Ik wist dat de wereld ruimer dan de alledaagse werkelijkheid was. Maar bovenal waren boeken een bron van plezier.

Ridderlijkheid
Ik moest hieraan denken bij het overlijden van Tonke Dragt. Ze was een van mijn favoriete jeugdboekenschrijvers. Vooral vanwege de ridderromans De brief voor de koning en het vervolg Geheimen van het Wilde Woud: avonturenverhalen vrij naar middelnederlandse ridderromans, maar dat wist ik toen nog niet. Dat gaf ook niet. Behalve door de spannende avonturen sprak De brief voor de koning ook door het onderwerp aan: een jongeman – maar net iets ouder dan ikzelf – die de regels van de nachtelijke wake voor de ridderslag trotseerde en zijn in nood verkerende medemens de helpende hand toestak. Waarmee hij zich – in tegenstelling tot zijn laffe, conventionele leeftijdsgenoten – een ware ridder betoonde. Zoiets blijft je je hele verdere leven bij. Dát doet literatuur: het verleent je inzichten. Niet door moralistisch te zijn, maar door het verhaal te laten spreken.

Lees verder “De waarde van de verbeelding”
Geplaatst op

De aantrekkingskracht van Hugo Claus

Over de biografie ‘De levens van Claus’ van Mark Schaevers

Als je mij vraagt welke Nederlandstalige schrijvers mij het meest inspireerden, dan staat Hugo Claus (1929 – 2008) bovenaan in het rijtje. Het verdriet van België is een van de absolute meesterwerken uit de wereldliteratuur. Ook als dichter maakte Claus veel indruk. Dan was er nog zijn performance: zijn recalcitrante, aforistische uitspraken die moeiteloos van zijn tong rolden. Van zijn optreden in Hier is… Adriaan van Dis in 1983 herinner ik mij onmiddellijk de vergelijking van de nonnen van de kostschool waar hij als kind verbleef met SS’ers (‘Waffen-SS in religieuze jurken’). Claus had lef en straalde dat uit. 
Wie zich nog van zijn eruditie en eloquentie moet overtuigen leze Groepsportret, een verzameling citaten uit interviews, bezorgd en op lemma gerangschikt door Mark Schaevers ter gelegenheid van Claus’ vijfenzeventigste verjaardag. Een geweldige titel omdat Claus regelmatig van mening veranderde (‘Ik ben niet bang om mezelf tegen te spreken’) en dus uit verschillende personen leek te bestaan. De levens van Claus, door dezelfde Schaevers, is in lijn met deze eerdere titel.

Lees verder “De aantrekkingskracht van Hugo Claus”
Geplaatst op

De laatste wil van de schrijver

Onlangs verscheen ‘nieuw werk’ van Gabriel García Márquez, die tien jaar geleden overleed: In augustus zien we elkaar. De voorgeschiedenis is inmiddels bekend: vanwege Alzheimer kon Márquez het boek niet voltooien en hij verbood uitgave na zijn dood. Wat bewoog de familie hiertoe toch over te gaan? Mocht de wereld niets van het literaire genie Márquez onthouden worden of was het ordinair geldgewin?

Dilemma
Het is een oude discussie: moet de laatste wil van een schrijver worden eerbiedigd? Of heeft die na zijn dood geen zeggenschap meer over zijn werk, omdat dat los is komen te staan van zijn persoon? Je zou kunnen zeggen: dat was zelfs tijdens zijn leven al, een auteur schrijft immers voor de ander. Wat zou ik zelf gevonden hebben als ik de schrijver was? Waarschijnlijk had ik het ook verboden. Maar als dode sta je machteloos, tenzij je het een en ander testamentair goed hebt vastgelegd.

Lees verder “De laatste wil van de schrijver”
Geplaatst op

Meneer B mist de romantiek

In het dorp van meneer B bevindt zich een oud park waar een monumentale botanische kas staat. Deze tropische kas werd begin twintigste eeuw gebouwd en kwam na de dood van de eigenaar in handen van een universiteit. Meneer B bezat oude herinneringen aan de kas: de weg naar zijn middelbare school voerde erlangs. Het dichtgegroeide park achter de hoge hekken en het grote glazen oog van de sprookjesachtige kas spraken toen al sterk tot zijn verbeelding. De universiteit droeg kas en park weer over aan de gemeente. Vervolgens was er in het gebouw een tijd een antiekhandel gevestigd. Het park werd vrij toegankelijk.

Lees verder “Meneer B mist de romantiek”
Ondersteund door WordPress