‘Marokkaanse sociale mediagebruikers ontvolgen massaal de drie grootse Marokkaanse telecombedrijven op Facebook en Twitter’, las ik laatst. De week ervoor stond in mijn ochtendkrant de vraag: ‘Gaat u ook uw huis ontspullen?’
Het voorvoegsel ‘ont’ grijpt al een tijd om zich heen: zo moeten wij al enige tijd onthaasten en ontstressen, de PvdA is al heel lang aan het ontideoligiseren en de maatschappij lijdt aan een toenemende ontlezing.
‘Ont’ heeft van oudsher verschillende betekenissen: het geeft het begin van een handeling aan (ontbijten, ontbloten, ontbranden) of het geeft een verwijdering of tegenstelling aan (ontbossen, ontheiligen, ontgroeien). De nieuwe vormen horen allemaal tot de laatste categorie.
Die verwijdering kan wenselijk of onwenselijk zijn: we streven allemaal naar onthaasting, maar niemand is voor ontlezing. Soms is het een kwestie van opinie, zoals ontpoldering, waar ik als polderliefhebber een duidelijke mening over heb. Een ander voorbeeld is ontkerkelijking.
De woorden zeggen, zoals altijd, iets over de huidige tijd. Zonder sociale media hoef je helemaal niet te ontvrienden. En door de enorme materiële welvaart hebben we veel te veel spullen. In de harmonieuze jaren ’70 hoefde er nog helemaal niet ontstrest te worden, de PvdA had haar ideologische veren nog. Soms stemmen die nieuwe ont-woorden tot weemoed.
Tegelijkertijd inspireert dit voorvoegsel enorm. Zoveel waar we vanaf willen! Ik althans. Het lijkt me bijvoorbeeld heerlijk om te ontbazen, de publieke omroep mag van mij rigoreus ontsporten en de samenleving best weer een beetje ontdigitaliseren.
Rest nog het esthetisch criterium. Zijn dit mooie woorden? Onthaasten vind ik prachtig, maar dat heeft misschien ook met de betekenis te maken (zoals veel mensen liefde een mooi woord vinden). In ieder geval kan het woord heel goed. Ontvrienden is weer lelijk, misschien omdat het weer iets onsympathieks heeft, ook al stellen die digitale vrienden niets voor. Ontboedelen is mooier dan het platte ontspullen. En waarom gebruik je niet gewoon het aloude ‘opruimen’?
Het gebruik van ‘ont’ lijkt meer trendy dan ooit. Misschien omdat het ook luiheid is: in plaats van meerdere woorden (de vriendschap opzeggen, niet meer volgen), te gebruiken heb je er maar één nodig. Het aloude ontdoen lijkt te zijn gesneuveld, omdat het gebruik daarvan omslachtiger is (Je van vrienden/spullen e.d. ontdoen). Het past bij deze taalluie twittertijd.
De woorden zijn soms te gemakkelijk bedacht en daardoor lelijk en onwenselijk. Ontvolgen is daarvan een goed voorbeeld. We moeten er namelijk ook altijd voor zorgen dat we een beetje ontflauwekullen.