Religie biedt steun en troost. Dezelfde begrippen tref je de afgelopen tijd vaak aan als het om lezen gaat. Dat heeft natuurlijk te maken met de pandemie. We hebben het zwaar (om met Youp van ’t Hek te spreken), maar kunnen in het boek verlichting vinden. We voelen ons eenzaam, maar niet langer als de warme, troostrijke stem van de auteur tot ons spreekt. Lezen doe je… samen. Amen.
Het regende het afgelopen jaar advertenties en hashtags om vaker naar het boek te laten grijpen. De ene na de andere digitale boekenclub zag het licht. Herkenning vonden we in pandemieklassiekers, die een geheel nieuw genre vormden. Voor het CPNB leek de pandemie bijna een zegen: eindelijk kunnen we het onwillige volk aan het lezen krijgen. Natuurlijk is deze club voor dit doel opgericht, maar de enthousiaste toon en de intensiteit waren in deze context gênant.
Het woord is heilig geworden en de boekhandel een tempel. De sluiting van de boekhandels baarde spontaan een nieuwe hashtag (#steunjeboekhandel), die op sociale media door culturele Gutmenschen tot gekmakens werd gedeeld. Zulke massale steun ondervond de zieltogende boekhandel nooit eerder.
Het thema van de Poëzieweek die donderdag aanstaande van start gaat is… ‘Samen’. Hoe kom je erop. Hoewel, engagement is in de literatuur al geruime tijd een trend: maatschappelijke onderwerpen als de klimaatcrisis of rassendiscriminatie vormen de inspiratie van veel jonge schrijvers en dichters. Campagne en tijdgeest sluiten dus in meerdere opzichten op elkaar aan.
Poëzie wordt steeds vaker ingezet om saamhorigheid te kweken. Zie bijvoorbeeld Amanda Gorman die bij de inauguratie van Joe Biden mocht optreden. Ze droeg een draak van een gedicht voor dat eerder een preek leek. Maar dat hinderde niemand: ze werd geroemd omdat ze een voorbeeldfunctie heeft voor jonge zwarte vrouwen.
De voorpagina van Trouw van vanochtend werd bijna geheel in beslag genomen door ons eigen emancipatiekanon: Marieke Lucas Rijneveld. Het gedicht was poëtisch verre van bijzonder, maar had een troostende, optimistische boodschap. ‘Voor zij die wat steun kunnen gebruiken’ schreef de redactie er zalvend bij, het is een christelijke krant tenslotte. Dat moet trouwens ‘voor hen’ zijn. Nog geen maand geleden prijkte op de voorpagina van dezelfde krant een kerstgedicht van rapper Typhoon waarin hij tot saamhorigheid opriep. De nieuwe Dichter des Vaderlands, Lieke Marsman, is een exponent van de geëngageerde literatuur. Toevallig? Het maakt haar voor deze taak natuurlijk heel geschikt.
Voor mij is lezen nog steeds de allerindividueelste impressie met de allerindividueelste emotie om Willem Kloos te parafraseren. De laatste plek waar ik wil zijn is een kerk, met een dichter als dominee. Dat heeft ook nooit goede poëzie opgeleverd.