In een tijd waarin de hele culturele sector het woke gedachtegoed als leidraad lijkt te hebben, kon je er eigenlijk op wachten: ook Louis Couperus, die rond de vorige eeuwwisseling schreef, is voor dit modieuze karretje gespannen. Dit keer betreft het een tentoonstelling in het eigen Louis Couperus Museum in het kader van het Couperus-jaar.
‘Identiteit’
Couperus, een van onze grootste schrijvers, stierf dit jaar honderd jaar geleden. Je zou verwachten dat het dan op deze tentoonstelling vooral zou gaan over zijn literaire waarde. Helaas is de aandacht nu gericht op zijn seksuele identiteit. Dat wil zeggen zijn vermeende seksuele identiteit. Zonder blikken of blozen is hij als non-binair bestempeld, hoewel het museum er nog wel een vraagteken achter plaatst. Directeur Josephine van de Mortel is er in Trouw (27 januari 2023) echter stellig over: ‘een beetje man, een beetje vrouw’.
Bewijzen
Het idee is absurd. Waarschijnlijk was Couperus homoseksueel, hoewel hij zich nooit over zijn geaardheid heeft uitgelaten, je keek in die tijd wel uit. Opvallend is dat om Couperus’ non-binariteit te bewijzen er door Van de Mortel enkele door de woke-beweging zo gehate stereotypen uit de kast worden gehaald: ‘hij hield ervan zich mooi uit te dossen en had een nogal krakerig, vrouwelijk stemgeluid’. Tja, Couperus was een estheet, een dandy (en die waren trouwens niet allemaal homoseksueel, laat staan non-binair). Van de Mortel zwijgt over wat dan Couperus’ mannelijke kant zou zijn.
Publiek trekken
Het wordt algauw duidelijk waarom er voor deze invalshoek is gekozen: ‘Het non-binaire aspect is […] een handig bruggetje’, zegt Van de Mortel. Er kan met andere woorden publiek mee worden getrokken. Dezelfde reden waarom ook zoveel andere cultuurinstellingen zich op dit thema hebben gestort. Op de tentoonstelling wordt Couperus zelfs met genderkanon Frida Kahlo vergeleken (waar halen ze het vandaan?). De makers hopen ‘een wat jonger publiek te trekken’. De directeur denkt zelfs aan kinderen. Van haar mag het Jeugdjournaal worden uitgenodigd. Huh?
Frame
We hebben het nog steeds over Louis Couperus, schrijver van gewrochte literaire fictie. Of hij homoseksueel was, of non-binair (of man, of blank, noem maar op) doet niet ter zake. Couperus was een groot romancier, een onnavolgbaar stilist en een scherpe waarnemer, van elk soort mens. De concentratie op zijn persoonlijke identiteit leidt af van het literaire belang van zijn oeuvre. Bovendien wordt Couperus nu als een schrijver voor een bepaald, woke publiek geframed, terwijl hij zich richtte op alle volwassen lezers. Noch als persoon, noch als schrijver wordt hem recht gedaan.