Waarom kom je graag in een boekhandel? Voor het aanbod natuurlijk, maar ook vanwege de sfeer, de ontmoeting met gelijkgestemden, de boekhandelaar met wie je je liefde voor literatuur deelt. Zulke boekhandels vind je steeds minder. Kleine boekwinkels zijn door de ontlezing en hoge huren voor een groot deel verdwenen, de boekverkopers met wie je graag een woord over literatuur wisselde met pensioen.
Ik zocht daarom vaak mijn toevlucht tot boekhandel Scheltema in Amsterdam. Misschien een onpersoonlijk warenhuis, maar wel een kwalitatief goede boekhandel. Er liep nog een enkeling rond die jouw liefde voor het goede boek deelde.
Intellectuele uitstraling
Meteen als je de winkel binnenkwam, stuitte je op tafels vol kwaliteitsliteratuur, van romans tot biografieën. Alles lag er. Je kon ze allemaal inzien, vergelijken, je laten verrassen door een nieuwe uitgave, zoals dat hoort in een boekhandel. De poëzie, het ondergeschoven kind van de literatuur, was redelijk voorin de winkel te vinden en mooi uitgestald. De winkel had een intellectuele uitstraling.
Dat is helaas veranderd.
Ik was er al een beetje bang voor toen ik las dat Atheneum de winkel had overgenomen. Wat moest een bedrijf met twéé goede boekwinkels, en ook nog op korte afstand van elkaar?
Het vernieuwde Scheltema lijkt bedoeld voor een ander, breder publiek.
‘Parels om te ontdekken’
De tafels met goede boeken zijn uit de entree verdwenen. Ik moest bijvoorbeeld flink zoeken waar de biografieën waren gebleven. In plaats daarvan, naast de obligate ‘fictie top 10’, tafels met een greep uit boeken van hogere verdiepingen. Volgens een medewerker die ik aansprak, werden die voorheen nauwelijks bezocht. Wat vreemd was, omdat de zuil bij de ingang deze afdelingen duidelijk aangaf en je bezoekers uit lezers bestaan. Intelligente mensen. Bovendien moesten de roltrappen toch ergens toe leiden?
Ik vervolgde mijn zoektocht. Achterin de winkel vond ik de betere boeken. De boeken die, in tegenstelling tot de hypes en bestsellers, juist wat extra aandacht kunnen gebruiken. De poëzie stond helemaal achteraan in een anonieme kast.
Hoog en laag lagen naast elkaar. Literatuur naast ‘romantische fictie’, alsof dit inwisselbaar is. Ik voelde me hier absoluut niet meer thuis. Een ordinaire reclamekreet als ‘Parels om te ontdekken’ droeg hier niet aan bij. Of de categorie ‘Open nieuwe deuren’, alsof je een of andere nitwit bent die wel wat ontwikkeling kan gebruiken.
Winkelbeleving
Op welke domoren richt men zich? Mensen die zich nergens meer in verdiepen, die boeken niet van elkaar kunnen onderscheiden, die elke avontuurlijkheid ontberen en als een klein kind bij de hand genomen moeten worden? De medewerker was zichtbaar in verlegenheid gebracht. ‘We hebben nog steeds wel alles, hoor.’ Maar datzelfde geldt voor bol.com.
Dus, directie, keer terug op uw schreden. Dit is niet de ‘winkelbeleving’ waar liefhebbers van goede boeken naar op zoek zijn. Wij willen niet als onnozelaars behandeld worden. Gun ons een tempel van kwaliteit in deze al zo vlakke, onbenullige maatschappij. Op deze manier raak je alleen maar klanten kwijt.