De naam Andrej Koerkov hoorde ik voor het eerst toen hij in Buitenhof geïnterviewd werd over de oorlog in Oekraïne. Een ouderwetse gewaarwording: een schrijver die zich uitsprak over de politieke situatie in zijn land. De schrijver als intellectueel. Alsof je weer in de jaren vijftig of zestig bent aanbeland. De oorlog is dan ook een uitzonderlijke situatie waarin je als diep verontruste burger, ook als schrijver, niet je mond kunt houden.
Picknick op het ijs
Prompt verscheen er een vertaling van Koerkovs Picknick op het ijs, bij Prometheus. Het voelde een beetje ongemakkelijk, alsof de uitgeverij een slaatje uit deze vreselijke situatie wilde slaan en lezers hun sensatiehonger wilden stillen. Het betrof overigens een roman uit 1996 die dus ver afstaat van de actuele gebeurtenissen. De vraag rees onmiddellijk hoe goed het boek werkelijk zou zijn. De beschrijvingen – absurd, satirisch, zwarte humor – wekten wel mijn interesse, maar ik besloot nog even te wachten.
Lichte toon
Het was Maarten ’t Hart die mij over de streep trok in een van zijn videorecensies voor Boekhandel De Kler: hij vond het een geweldig en ontzettend leuk boek. Als iemand met de belezenheid en smaak van ’t Hart een boek aanbeveelt wekt dat vertrouwen. Ik liet dus mijn reserves varen, kocht de roman en kon het alleen maar met hem eens zijn. Wat Picknick op het ijs sterk maakt is het contrast tussen de lichtvoetige toon en de grote thema’s (eenzaamheid, vrijheid, dood) en de combinatie van absurditeit en engagement. Bovendien zijn de ontwikkelingen volstrekt onvoorspelbaar. Het bleek toch een actueel boek, omdat het een beeld geeft van de corruptie in de Oekraïense samenleving.
Krankzinnige ingrediënten
Het centrale idee is meesterlijk: een journalist die necrologieën schrijft over personen die niet lang daarna onder mysterieuze omstandigheden overlijden. En dan is er nog de rol van de pinguïn, door de hoofdpersoon van een noodlijdende dierentuin gekocht, waarmee hij samenleeft. Koerkov brouwt van al deze krankzinnige ingrediënten een geloofwaardig verhaal en dat kan alleen een echte schrijver. Het is wel jammer dat de vertaling een aantal slordigheden bevat, waaronder pijnlijke taalfouten (‘het meisje die’), wat wel te maken zal hebben met de haast waarmee het boek op de markt moest worden gebracht.
Grijze bijen
Intussen zijn er nog twee andere titels van Koerkov verschenen. In september bij Uitgeverij Balans Dagboek van een invasie met Koerkovs dagboekaantekeningen over de oorlog, die hij net als zovelen van zijn landgenoten is ontvlucht. En onlangs nog de vertaling van Grijze bijen, opnieuw een absurd verhaal, dat ik nu natuurlijk onmiddellijk wil lezen. Oorlog is nergens goed voor, maar het is altijd fijn om een nieuwe schrijver te ontdekken.